ροδανός

I

(Rhτne γαλλικά). Ποταμός της κεντρικής Ευρώπης, που εκβάλλει στον Κόλπο του Λέοντα (Μεσόγειος θάλασσα). Με τον ρου του (812 χλμ.) διασχίζει τη νότια Ελβετία και τη νοτιοανατολική Γαλλία και έχει λεκάνη απορροής 99.000 χλμ., από τα οποία 90.000 σε γαλλικό έδαφος.

Πηγάζει από τον παγετώνα του Ρ. στις δυτικές κλιτείς του Αγίου Γοτθάρδου, του μεγαλύτερου ορεοϋδρογραφικού κόμβου της κεντρικής Ευρώπης, και κατέρχεται προς ΝΔ σε μια διαμήκη κοιλάδα του αλπικού συστήματος, μήκους 120 χλμ., που αναπτύσσεται μεταξύ των Πεννίνων Άλπεων και των Βερναίων Άλπεων έως ότου φτάσει στο ύψος της Μαρτινί, όπου στρέφεται απότομα προς ΒΔ μπαίνοντας σε μια εγκάρσια κοιλάδα για να χυθεί τέλος στη λίμνη της Γενεύης (ή Λεμάν), με ένα εκτεταμένο δέλτα. Στο τελευταίο αυτό τμήμα ξεπερνά τον υδροφράκτη του Σεν Μορίς (Πορ ντι Ρον), μεταξύ του Νταν ντι Μιντί στα Δ και του Νταν ντε Μορκλ στα Α.

Στη Βαλέ, ελβετικό καντόνιο που αντιστοιχεί κατά μεγάλο μέρος στη λεκάνη απορροής του, πιο πάνω από τη λίμνη Λεμάν, δέχεται διάφορους ποταμούς και χείμαρρους, μεταξύ των οποίων τον Βισπ και τον Ντρανς. Λίγο πιο κάτω από τη Γενεύη, όπου δέχεται τον Αρβ, μετά την έξοδό του από τη Λεμάν, κατεβαίνοντας προς ΝΔ, μπαίνει ύστερα σε γαλλικό έδαφος και πάντοτε με την ίδια διεύθυνση προχωρεί έως τη Λιόν, αλλά διασπάται σε κορμούς καθαρά ξεχωρισμένους, εξαιτίας της διάταξης κατά διαμήκη και εγκάρσια διεύθυνση των κοιλάδων στις οποίες ρέει, ανοίγοντας με δυσκολία τη δίοδο μεταξύ των νότιων παραφυάδων του Ιούρα στα Β και των Άλπεων της Σαβοΐας στα Ν. Μεταξύ Γενεύης και Λιόν δέχεται επίσης τον Φιερ, τον Σεράν, τον Λες, τον Γκιερ, τον Μπουρμπρ, τον Βαλσερίν και τον Eν.

Στη Λιόν συγκεντρώνει από τα δεξιά τα νερά του Σον, που έχει μήκος 430 χλμ., είναι πλωτός επί 355 χλμ. και συνδέεται μέσω διωρύγων με τον Λουάρ (Λείγηρα), τον Υόν, τον Μάρνη και τον Μοζέλα. Από εδώ ο Ρ. κατευθύνεται προς τα Ν έως την εκβολή του, και διασχίζει μια μακρά κοιλάδα τεκτονικής προέλευσης, που απλώνεται μεταξύ των Δυτικών Άλπεων στα Α και του Κεντρικού Ορεινού Όγκου στα Δ.

Από τη Λιόν έως τις εκβολές του δέχεται τους μεγαλύτερους παραποτάμους του, που είναι ο Ιζέρ, ο Ντρομ, ο Έιγκ και ο Ντιράνς από αριστερά· ο Αρντές, ο Σεζ και ο Γκαρντ από δεξιά. Μεταξύ αυτών σπουδαιότεροι είναι ο Ιζέρ, που έχει μήκος 290 χλμ., από τα οποία 160 είναι πλωτά, και ο Ντιράνς, που έχει ρου 380 χλμ. και δεν είναι πλωτός, αλλά που η κοιλάδα του αντιπροσωπεύει μια από τις μεγαλύτερες εμπορικές οδούς της αλπικής Προβηγκίας.

Στην Αβινιόν αρχίζει η προσχωσιγενής κοιλάδα του Ρ., αλλά μόνο στο ύψος του Αρλ ανοίγεται το εκτεταμένο δέλτα του, που ο ποταμός διαρρέει με δυο βραχίονες, τον Μεγάλο Ρoδανό προς ΝΑ και τον Μικρό Ροδανό προς ΝΔ. Ανάμεσα στους δυο αυτούς βραχίονες βρίσκεται το πεδινό και ακόμα κατά μεγάλο μέρος ελώδες νησί Καμάργκ (750 τ. χλμ.), που έχει στο κέντρο την Ετάνγκ ντε Βακαρέ, μια εκτεταμένη λιμναία λεκάνη που αποτελούσε παλαιότερα, όπως η Ετάνγκ ντε Μπερ στα Α του Μεγάλου Ροδανού και άλλες ανάλογες παράκτιες λίμνες και λιμνοθάλασσες, έναν θαλάσσιο μυχό, μεταξύ των ποτάμιων ιζημάτων, που μεταφέρονται στη θάλασσα από τον Ροδανό.

Το δέλτα του ποταμού διευρύνεται συνεχώς. Υπολογίζεται ότι κάθε χρόνο προωθείται επί πενήντα περίπου μέτρα και ότι η αύξησή του σε έκταση είναι περίπου 1 τ. χλμ.

Η παροχή του ποταμού είναι ανώμαλη, πράγμα που κάνει δύσκολη τη ναυσιπλοΐα, την οποία παρεμποδίζουν επίσης η συσσώρευση άμμων κι οι βράχοι κατά μήκος των ακτών, καθώς και οι εκβολές σε δέλτα.

Η κατασκευή διάφορων υδροφρακτών επέτρεψε μια πιο ορθολογική εκμετάλλευση, διευκολύνοντας τη ναυσιπλοΐα και χρησιμοποιώντας τις υδατοπτώσεις για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας. Ανάλογες εργασίες έγιναν και κατά μήκος των κυριότερων παραποτάμων, οι υδατοπτώσεις των οποίων τροφοδοτούν τους πολυάριθμους υδροηλεκτρικούς σταθμούς των Δυτικών Άλπεων και του ανατολικού τμήματος του Κεντρικού Ορεινού Όγκου. Οι πλωτές διώρυγες, κοντά στις εκβολές στο δέλτα του Ρ., έχουν μόνο τοπικό ενδιαφέρον.

Ο Ροδανός στην περιοχή της Αιν.

Οι πηγές του Ροδανού στην Ελβετία.

Αποψή του Ροδανού στην Αρλ, όπου αρχίζει το δέλτα του.

II

(Rhone). Νομός της νοτιοανατολικής Γαλλίας (έκταση 3.249 τ. χλμ.) με πρωτεύουσα τη Λιόν. Το διαμέρισμα αποτελείται από τις παλιές επαρχίες της Λιόν και της Μποζολέ, μαζί με τις επαρχίες της Eν, Ιζέρ, Λουάρ και της Σαόν. Στην περιοχή δεσπόζει το ορεινό συγκρότημα του Μπωζολαί, που υψώνεται έως τα 1.012 μ. στο Σεν Ριγκό, ενώ στη Σαόν φτάνει μόλις τα 300 μ. Το κλίμα του νομού είναι υγρό και θερμό στην κοιλάδα της Σαόν, εύκρατο στους λόφους και ψυχρότερο στις πιο ψηλές ζώνες. Η ορεινή ζώνη είναι κατάφυτη με δάση τα οποία καλύπτουν το ένα έβδομο περίπου της έκτασης του νομού. Το ένα δέκατο εξάλλου είναι καλλιεργημένο με αμπέλια και οπωροφόρα δέντρα, τα οποία αναπτύσσονται ιδιαίτερα στις ακτές του Μποζολέ, που είναι προφυλαγμένες από τους βόρειους άνεμους. Όσο για την υπόλοιπη καλλιεργημένη περιοχή, εκεί ευδοκιμούν κυρίως τα σιτηρά, οι πατάτες και τα λαχανικά, υπάρχουν όμως και λιβάδια που χρησιμοποιούνται για βοσκότοποι.

Αν και τα αγροτικά προϊόντα αποτελούν σημαντικό πόρο του νομού, η οικονομία της περιοχής βασίζεται κυρίως στις υφαντουργικές βιομηχανίες.

Ο νομός οφείλει το όνομά του στον ομώνυμο πλωτό ποταμό.

Αεροφωτογραφία του Βενισιέ.

* * *

-ή, -όν, Α

βλ. ῥαδινός.